భూగర్భ జలాలు అడుగంటి ముంచుకొస్తున్న ఉపద్రవం

డా. యం. సురేష్ బాబు, అధ్యక్షులు,  ప్రజాసైన్స్ వేదిక 

భారతదేశ ఆర్థిక వృద్ధికి, దాని ప్రజల శ్రేయస్సుకు, పర్యావరణ వ్యవస్థల స్థిరత్వానికి నీరు చాలా ముఖ్యమైనదిగా గుర్తించబడింది. గత కొన్ని సంవత్సరాలుగా, భారత ప్రభుత్వం అలాగే రాష్ట్ర ప్రభుత్వాలు భూగర్భ జలాల పెంపుపై దృష్టి సారించి అనేక రకాల ప్రాజెక్టులను అమలు చేస్తున్నాయి; వ్యవసాయానికి నీటి బాధ్యతాయుత వినియోగం; సూక్ష్మ నీటిపారుదల వంటి సాంకేతికతలను ఉపయోగించడం.  నీటి-సమర్థవంతమైన శక్తి ఉత్పత్తిని ప్రోత్సహించే లేదా పరిశ్రమల ద్వారా నీటి కాలుష్యాన్ని నిరుత్సాహపరిచే చట్టాల శ్రేణులు అమలు చేశారు. నీటిపారుదల విధానాలు, వాటర్‌షెడ్ నిర్వహణ, నీటి సరఫరా ప్రక్రియలు, నీటి ధర  “వర్చువల్ వాటర్”పై ప్రభావం చూపే ఎగుమతి విధానాలకు సంబంధించిన నిర్ణయాలు సమర్థవంతంగా అమలు కావడం లేదు. ఈ నిర్ణయాలు అధిక-నాణ్యత నీటి డేటా ఆధారంగా తీసుకోవడం చాలా ముఖ్యం,   భారతదేశంలోని వివిధ రాష్ట్రాలు, కేంద్ర పాలిత ప్రాంతాలు ఒకదానికొకటి ఉత్తమమైన పద్ధతుల నుంచి నేర్చుకుంటాయి, తద్వారా వారి నీటి నిర్వహణ పద్ధతులను నిరంతరం మెరుగుపరుస్తాయి. భూగర్భ జలాలు అడుగంటిపోవడంతో ఆంధ్రప్రదేశ్, తెలంగాణలో  తీవ్ర నీటి ఎద్దడిని ఎదుర్కొంటోంది. రెండు రాష్ట్రాలలోని  జిల్లాల్లో నీటి మట్టాలు దారుణంగా పడిపోయాయని భూగర్భ జల శాఖ రూపొందించిన తాజా గణాంకాలు వెల్లడిస్తున్నాయి.  వ్యవసాయ ఉత్పత్తిదారులు తమ నీటి వనరులను సమర్ధవంతంగా నిర్వహించుకోవడానికి కష్టపడుతున్నందున ఆహార భద్రత  ప్రమాదంలో పడింది. భారతదేశంలోని అగ్రశ్రేణి పది  వ్యవసాయ ఉత్పత్తిదారులలో గుజరాత్,  మధ్యప్రదేశ్ మినహా ఎవరూ  సిడబ్ల్యుఎంఐ లో 60 పాయింట్ల కంటే ఎక్కువ స్కోర్ చేయలేదు. ఇండెక్స్ స్కోర్‌లలో దాదాపు సగానికిపైగా అంచనా వేయడం వ్యవసాయంలో నీటి నిర్వహణతో నేరుగా ముడిపడి ఉన్నందున ఇది ఆందోళన కలిగిస్తుంది.  ఆరోగ్యకరమైన, స్థిరమైన నాగరికతలకు నీరు అవసరం. అందువల్ల, కొరత దేశం సామాజిక స్థిరత్వానికి భంగం కలిగిస్తుంది. దాని ఆర్థిక శ్రేయస్సును దెబ్బతీస్తుంది. దాని జీవావరణ శాస్త్రం,  పర్యావరణ వ్యవస్థలను నాశనం చేస్తుంది. నీటి నిర్వహణ మెరుగుపడకపోతే, అందుకు భారతదేశం మినహాయింపు కాదు. ప్రస్తుతం, భారతదేశం నీటి సవాలును ఎదుర్కొంటోంది. ఇది నీటి వనరుల పరిమిత లభ్యత మాత్రమే కాకుండా దాని దుర్వినియోగం కూడా.

Also read: విలువలు గాలికి వదిలి మత రాజకీయాలు ప్రోది చేస్తున్నారు

ప్రమాదంలో వ్యవసాయం

నీటి కొరత ప్రభావం ఇప్పటికే కొన్ని ప్రాంతాలలో తీవ్రంగా ఉంది,  రాష్ట్రాలు, యుటిలు పరిస్థితిని నియంత్రించడంలో విఫలమైతే, అది మరింత దిగజారిపోతుంది. భూగర్భ జలాలు వేగంగా క్షీణించడం వల్ల భారతదేశంలో వ్యవసాయం ప్రమాదంలో పడింది. భారతదేశంలోని వ్యవసాయ రంగం ప్రధానంగా గొట్టపు బావులను ఉపయోగించి రైతులు సేకరించే భూగర్భ జలాలపై ఆధారపడి ఉంటుంది. 89 శాతం భూగర్భ జలాల వినియోగం వ్యవసాయం కోసం. ఉపరితల నీటిపై ఆధారపడిన వ్యవసాయం తక్కువ. శతాబ్దాల తరబడి భూగర్భజలాలు నిల్వ ఉన్నందున, ప్రతి ప్రదేశంలో భూగర్భ జలాలు రీఛార్జ్ చేయడం చాలా కష్టం. వ్యవసాయానికి అవసరమైన నీటిని గొట్టపు బావుల ద్వారా పెద్ద మొత్తంలో తీయడం వల్ల, ఓపెన్ బావులు  గొట్టపు బావులలో నీటి మట్టం తాగునీరు చాలా వేగంగా తగ్గుతోంది.  రైతులు తక్కువ నీటిని వినియోగించే పంటలు పండించవచ్చు. వరి, చెరకు మొదలైన వాటిని కాదు.   భూగర్భ జలాలపై ఆధారపడిన అధిక నీటిని వినియోగించే పంటలను విత్తడాన్ని నిషేధించడం కోసం ఒక చట్టం అవసరం. రాష్ట్రం మొత్తం మీద నీటిమట్టం సగటున 2.13 మీటర్లు పడిపోగా, హైదరాబాద్ నగరంలో 3.28  మీటర్ల మేర పడిపోయింది. నీటి మట్టాలు బాగా తగ్గిన జిల్లాల జాబితాలో  అనంతపురం, కర్నూలు, ప్రకాశం అగ్రస్థానంలో ఉన్నాయి. ఈ జిల్లాలలో గతంలో ఉన్న నీటిమట్టం కంటే 3.8  మీటర్ల దిగువన నీటిమట్టం పడిపోయింది. రంగారెడ్డి నీటి పట్టికలో 3.12  మీటర్ల తగ్గుదలతో రెండవ స్థానంలో ఉంది. తెలంగాణ తీవ్రంగా దెబ్బతింది. పెరుగుతున్న జనాభాతో భారతదేశానికి ఆహార భద్రతను సాధించడం ఒక ముఖ్యమైన సవాలుగా మారింది.  నీటి కొరత లక్ష్యాన్ని సాధించడం కష్టతరం చేస్తుంది. భారతదేశం 2030  నాటికి 1.5 బిలియన్లకు పైగా ప్రజలకు ఆహార అవసరాలను అందించడం చాలా కష్టమైన పని. దేశంలో నీటి కొరత ఈ పనిని మరింత కష్టతరం చేయనుంది. భారతీయులకు ప్రధానమైన రెండు పంటలైన గోధుమలు, బియ్యం ఇప్పటికే నీటి సంబంధిత సమస్యలతో ప్రభావితమవుతున్నాయి. గోధుమ సాగులో 74% విస్తీర్ణం  వరి సాగులో 65% విస్తీర్ణం గణనీయమైన స్థాయిలో నీటి కొరతను ఎదుర్కొంటోంది. 2030 నాటికి వ్యవసాయంలో నీటి డిమాండ్-సరఫరా అంతరం 570 బీసీఎమ్  వరకు ఉండవచ్చని అంచనాలు సూచిస్తున్నాయి. భూగర్భజల వనరులు 62% సాగునీటిని కలిగి ఉంటాయి,32 52% తగ్గుముఖం పడుతున్నాయి. ఈ క్షీణతకు ప్రధాన కారణాలు వ్యవసాయ వినియోగానికి మంచిగా పరిగణించబడే నీటి ధర లేకపోవడం, అధికంగా వెలికితీత ప్రోత్సహించే శక్తి రాయితీలు,  రాష్ట్రాల్లోని వ్యవసాయ-వాతావరణ  నీటి మండలాల్లో పంటల  ఆప్టిమల్ మ్యాచింగ్. ఇంకా, వ్యవసాయ వస్తువులలో మన అంతర్జాతీయ వాణిజ్యం నీరు ఎక్కువగా ఉండే పంటల ఎగుమతి ద్వారా పెద్ద మొత్తంలో వర్చువల్ నీటి నష్టానికి దోహదపడుతోంది. 

Also read: అన్యాయమైన మార్గాలనివారణ బిల్లు నిలువరిస్తుందా?

మురుగునీటి నిర్వహణ సమస్య

నగరాల్లో తమ సొంత మురుగునీటిని నిర్వహించడానికి తగిన మౌలిక సదుపాయాలు లేకపోవటం సమస్యను పెంచుతుంది.  సాలిడ్ వేస్ట్ మేనేజ్‌మెంట్ మిగిలిన భూగర్భజల వనరులను కూడా కలుషితం చేస్తుంది. అటువంటి పరిస్థితుల్లో, నీటి కొరత మరింత తరచుగా మారుతుంది.  రాష్ట్రాలచే నీటి రేషన్ మరింత తీవ్రమవుతుంది. కంపెనీలు తమ కార్యకలాపాలను మరింత నీటి-సురక్షిత ప్రదేశాలకు తరలించడం వల్ల నగరాల్లో  చుట్టుపక్కల పారిశ్రామిక వృద్ధి తీవ్రంగా రాజీ పడుతుంది. ఈ సవాళ్లన్నీ కలిసి వారి ప్రాథమిక నీటి అవసరాలు తీర్చలేని పట్టణ వాసులకు తీవ్రమైన నీటి కొరత పరిస్థితులు సృష్టించగలవు.  పట్టణలలో  మెరుగైన జీవితాన్ని కోరుకునే గ్రామీణ భారతీయుల ఆకాంక్షలను కూడా ప్రమాదంలో పడుతుంది.  పారిశ్రామికీకరణ ఆధునిక ఆర్థిక వ్యవస్థగా మారే దిశగా దేశంలో   గ్రామీణ-పట్టణ వలస శక్తులను నాశనం చేస్తుంది.  ఆంధ్రప్రదేశ్‌, తెలంగాణల్లో రిజర్వాయర్లు తీవ్ర కొరతను ఎదుర్కొంటున్నాయి. కేంద్ర జల సంఘం విడుదల చేసిన వారాంతపు బులెటిన్‌ ప్రకారం గతేడాది గణాంకాలతో పోలిస్తే తగ్గుదల ఆందోళనకరంగా ఉంది. 42 రిజర్వియర్లలో 21.129 బిలియన్ క్యూబిక్ మీటర్లలో మొత్తం ప్రత్యక్ష కొరత ఉందని, ఇది నీటి నిల్వల మొత్తం ప్రత్యక్ష నిల్వ సామర్థ్యం లో దాదాపు 40% అని బులెటిన్ తెలిపింది. గత కొన్ని నెలలుగా దక్షిణాది రాష్ట్రాలైన ఆంధ్రప్రదేశ్, తెలంగాణల్లోని రిజర్వాయర్లలో నీటిమట్టాలు గణనీయంగా పడిపోయాయి.గత ఏడాది ఇదే కాలంలో నిల్వ 72%గా నమోదైంది.  గతంతో పోల్చితే సగం కంటే తక్కువ స్థాయిలో ఉన్న రిజర్వాయర్లు  అధికంగా ఉన్నాయి. 

Also read: వ్యవసాయ సంక్షోభానికి కారణాలు ఎన్నో!

రిజర్వాయర్లలో నీటిమట్టం 

శ్రీశైలం రిజర్వాయర్‌లో జనవరి 4 నాటికి మొత్తం నీటి నిల్వ శాతం 21%. గత ఏడాది ఇదే కాలంలో నీటి మట్టం 43%. నాగార్జున సాగర్ రిజర్వాయర్  ఇది అత్యంత ప్రభావితమైన నీటి రిజర్వాయర్లలో ఒకటి. ప్రస్తుత సంవత్సరం నీటి నిల్వ శాతం 13% వద్ద ఉంది, ఇది గత సంవత్సరం 82% తో పోల్చితే చాలా తక్కువ. సోమశిల రిజర్వాయర్‌లో ఈ ఏడాది మొత్తం నీటి నిల్వ గణనీయంగా పడిపోయింది. CWC డేటా ప్రకారం, రిజర్వాయర్ 36% నమోదైంది. గతేడాది నిల్వ శాతం 91 శాతంగా ఉంది. ఏలేరు రిజర్వాయర్‌లో నీటిమట్టం గణనీయంగా పడిపోయింది. ప్రస్తుత సంవత్సరంలో ఇది 34%. కాగా, 2023లో ఈ సమయంలో 74% నీరు ఉన్నట్లు అధికారులు నమోదు చేశారు.

Also read: వారసత్వ   సంపద,  సాంస్కృతిక ప్రదేశాల   పరిరక్షణలో  నిండా  నిర్లక్ష్యం